Je hoeft geen 80 te zijn om eraan te sterven: dit doet extreme hitte met je lijf

Ze woonden in rustige appartementsblokken in Athene, wandelden nog af en toe in een parkje in Milaan of sliepen in een bed in een ziekenhuis in Frankfurt. Geen brand, geen overstroming, geen ingestorte muren. En toch overleefden ze de week niet.

Volgens een snelle analyse van het internationale onderzoekscollectief World Weather Attribution (WWA), vielen er vorige week bij de hittegolf in Europa minstens 1.500 doden meer dan normaal. Doodsoorzaak? Geen zichtbaar geweld, maar hitte – stille, verstikkende hitte.

Voor klimaatwetenschappers is de boodschap pijnlijk duidelijk: het gaat niet meer om ‘warme zomers’. Het gaat om stille moordenaars die zich elke juli lijken te herhalen, met een stijgend dodental als gevolg.

Hittegolven laten geen verkoolde resten achter zoals bosbranden. Er is geen paniek, geen helikopters, geen evacuatietenten. Maar precies daarom zijn ze zo gevaarlijk. “Hun impact blijft grotendeels onzichtbaar, maar is in alle stilte desastreus,” zegt onderzoeker Ben Clarke van Imperial College London, een van de coördinatoren van de studie.

Hij verwijst naar steden zoals Milaan, Frankfurt, Athene en Barcelona, waar temperatuurpieken ver boven de 40 graden werden gemeten. Daar werden de sterfgevallen vergeleken met historische sterftecijfers en weersgegevens. Het resultaat is schrijnend: waar je in een normale week in juli zo’n 800 doden mag verwachten in deze steden, steeg dat cijfer vorige week tot minstens 2.300.

Dat is bijna een verdrievoudiging.

Hoewel vooral ouderen met hart- en longaandoeningen het grootste risico lopen, tonen studies dat ook jongere mensen niet immuun zijn. Het gaat vaak om mensen met diabetes, overgewicht, mentale gezondheidsproblemen of een lage sociaaleconomische status – mensen die in slecht geïsoleerde woningen wonen, geen airco hebben, of simpelweg niet weten hoe ernstig de situatie is.

“Hitte is verraderlijk omdat het geen pijn doet,” zegt Clarke. “Maar het drijft het lichaam langzaam tot uitputting. Twee of drie graden extra kan voor duizenden mensen het verschil betekenen tussen leven of dood.”

In officiële sterftecijfers verdwijnt die link met de hitte trouwens meestal. Want de doodsoorzaak die geregistreerd wordt is vaak ‘hartfalen’ of ‘longinfectie’ – zonder vermelding van de extreme temperaturen die het uitgelokt hebben.

De hittegolf zou er zonder klimaatverandering ook geweest zijn, geven de onderzoekers toe. Maar de temperaturen zouden dan aanzienlijk lager gelegen hebben. De klimaatanalyse van WWA toont aan dat de piekhitte zoals we die vorige week zagen, zonder menselijke invloed op het klimaat, nauwelijks mogelijk zou zijn.

Volgens hun modellen zijn de temperaturen van nu vijf tot tien keer waarschijnlijker dan in een wereld zonder opwarming.

De conclusie van de wetenschappers is ongewoon direct: zonder klimaatverandering zouden honderden – misschien duizenden – mensen in Europa vandaag nog geleefd hebben.

In België bleef het dodental voorlopig onder de radar. Maar de wetenschappers waarschuwen dat ook hier oversterfte kan optreden, zeker bij een nieuwe hittegolf of langere warme periodes in augustus. En ons land is allicht minder goed voorbereid dan Zuid-Europese steden, waar airco en publieke koelteplekken vaker voorkomen.

Het advies? Meer bewustzijn, betere hitteplannen in steden, aangepaste zorg voor ouderen en kwetsbaren. En vooral: erkennen dat hitte dodelijk kan zijn, zelfs als de zon gewoon schijnt en alles er vredig uitziet.