NMBS voert massale controles uit: dit riskeer je zonder geldig treinticket

Wie met de trein reist, moet een geldig ticket of abonnement kunnen voorleggen. Toch blijkt dat een opvallend deel van de reizigers zonder vervoersbewijs onderweg is. De NMBS maakt van de strijd tegen zwartrijden daarom een prioriteit en kondigde deze week aan extra te controleren.

Volgens cijfers van de spoorwegmaatschappij reist ongeveer 7 procent van de passagiers zonder geldig vervoerbewijs. Dat lijkt weinig, maar op jaarbasis gaat het om honderdduizenden reizigers. Het financiële verlies loopt in de miljoenen. De NMBS benadrukt dat zwartrijden niet alleen oneerlijk is tegenover betalende klanten, maar ook de dienstverlening onder druk zet.

Momenteel loopt een meerdaagse actie waarbij op meer dan 400 treinen en diverse perrons controles worden uitgevoerd. Treinbegeleiders krijgen daarbij versterking van mobiele teams, Securail en de spoorwegpolitie. Ook lokale politiediensten werken mee.

De bedoeling is om dit soort acties later dit jaar te herhalen en het aantal controles structureel te verhogen. De NMBS verwacht in 2025 40 procent meer reizigers te controleren dan in 2024.

Reizigers die betrapt worden zonder ticket krijgen nog een laatste kans. Ze mogen een biljet kopen bij de treinbegeleider, maar betalen daarbovenop een boordtoeslag van €9. Wie dat weigert of niet kan, krijgt een boete.

Indien een reiziger zich niet kan identificeren, wordt de veiligheidsdienst ingeschakeld. In dat geval komt vaak ook de politie ter plaatse.

Niet alleen de financiële schade speelt mee. Volgens de NMBS zijn discussies over vervoerbewijzen de belangrijkste aanleiding voor agressie tegen treinbegeleiders. Het aantal meldingen van verbaal en fysiek geweld tegen personeel is de voorbije jaren gestegen.

Daarom worden de controles bewust in groep uitgevoerd, met extra ondersteuning van veiligheidsagenten. Voor de NMBS is het een manier om de veiligheid van personeel en reizigers te verhogen.

Zwartrijden is geen exclusief Belgisch fenomeen. In Nederland schat NS dat ongeveer 2 procent van de reizigers zonder geldig ticket reist. In Duitsland ligt dat rond 3 procent. België scoort dus hoger dan de buurlanden.

Volgens vervoersexperts speelt de lagere pakkans een rol. Waar in Nederland elektronische poortjes op de meeste stations aanwezig zijn, heeft België die enkel in de grote stations zoals Brussel-Zuid en Antwerpen-Centraal. Op kleinere haltes kan men nog steeds zonder controle opstappen.

Een groot deel van de Belgische treinreizigers gebruikt een abonnement, vaak via het werk. In 2024 ging het om ruim 350.000 werknemers die een abonnement kregen via hun werkgever, mede dankzij het derdebetalerssysteem waarbij de overheid tussenkomt.

Dat systeem zorgt voor een sterke stijging van het aantal abonnementen, maar betekent ook dat zwartrijders vooral onder occasionele reizigers gezocht moeten worden.

De NMBS zet steeds meer in op digitalisering. Het kopen van een ticket via de app is intussen goed voor meer dan 40 procent van alle verkopen. Digitale tickets maken het makkelijker om controles uit te voeren en fraude te vermijden.

Daarnaast bekijkt de spoorwegmaatschappij of meer stations met toegangspoortjes kunnen worden uitgerust, al vergt dat forse investeringen.

De huidige actie kadert in een bredere strategie. Door controles zichtbaar en boetes streng te maken, wil de NMBS een duidelijk signaal geven. Zwartrijden wordt niet langer gezien als een kleine vergrijp, maar als een ernstige inbreuk die de hele gemeenschap geld kost.

Voor wie twijfelt om zonder ticket op te stappen, is de boodschap duidelijk: de kans om gepakt te worden is groter dan ooit, en de rekening loopt snel op.