Trein of vliegtuig? Dit nieuwe onderzoek legt een pijnlijk prijsverschil bloot

Een rit met de Eurostar naar Londen duurt amper twee uur. Je zit comfortabel, vermijdt de lange wachtrijen op luchthavens en komt midden in de stad aan. Toch is het prijskaartje vaak een domper: in veel gevallen betaal je bijna het dubbele van een vlucht. Dat verschil is Greenpeace een doorn in het oog. De milieuorganisatie onderzocht 109 Europese routes onder de 1.500 kilometer en concludeert dat vliegen in meer dan de helft van de gevallen goedkoper is dan de trein. Voor België gaat het zelfs om 60 procent van de verbindingen, zo schrijft Het Nieuwsblad.

De vergelijking levert soms onthutsende resultaten op. Van Barcelona naar Londen kun je met het vliegtuig voor amper 15 euro, terwijl je voor dezelfde route per trein 26 keer zoveel betaalt. Nog een frappant voorbeeld is Brussel–Madrid: wie vliegt, betaalt gemiddeld zo’n 21 euro, terwijl een treinticket kan oplopen tot 240,50 euro. In landen als Frankrijk, Spanje en Italië is de verhouding nog schever: in meer dan 85 procent van de onderzochte routes ben je met het vliegtuig goedkoper af.

Greenpeace stelt dat dit geen toeval is, maar het gevolg van een scheefgetrokken belastingsysteem. Vliegtickets ontsnappen aan btw en kerosine blijft onbelast. Spoorwegmaatschappijen kampen daarentegen met stijgende energieprijzen en betalen wél infrastructuur- en btw-kosten.

Uit het rapport blijkt dat in 54 procent van de onderzochte routes een vlucht goedkoper is dan de trein. België doet het nog slechter: 60 procent van de verbindingen is goedkoper door de lucht. Enkel in een handvol landen – zoals Slovenië of Polen – is de trein vaker de voordelige optie. Dat onderstreept hoe uitzonderlijk de situatie is waarin duurzaam reizen eigenlijk een luxeproduct blijft.

Toch ziet Greenpeace een lichtpuntje. In 2023 was de trein nog maar in 27 procent van de gevallen goedkoper; vandaag is dat 41 procent. De stijging komt vooral doordat luchtvaartmaatschappijen hun extreem goedkope promotietickets wat hebben teruggeschroefd, al blijft het verschil groot.

Dat vliegen goedkoper is dan de trein, staat haaks op de ecologische realiteit. Vliegtuigen stoten gemiddeld vijf keer meer CO₂ uit per passagierskilometer dan treinen. “Elke route waarop vliegen goedkoper is dan de trein, is een politieke mislukking,” zegt Joeri Thijs van Greenpeace België in Het Nieuwsblad. Hij wijst op de paradox dat Europa klimaatdoelen formuleert, maar tegelijk belastingvoordelen voor luchtvaartmaatschappijen laat bestaan.

Greenpeace ziet drie dringende ingrepen. Ten eerste moeten de belastingvoordelen voor luchtvaartmaatschappijen verdwijnen, met onder meer een kerosinetaks en btw op vliegtickets. Ten tweede moet er een eenvoudig, grensoverschrijdend ticketsysteem komen, zodat treinreizen niet langer een doolhof van websites en tariefstructuren zijn. Tot slot vraagt de organisatie grootschalige investeringen in spoorinfrastructuur, zodat het aanbod toeneemt en de prijzen dalen.

Sommige landen experimenteren al met zogenaamde “klimaattickets”: een abonnement dat reizigers voor een vast bedrag onbeperkt toegang geeft tot openbaar vervoer, inclusief treinen. Duitsland en Oostenrijk hebben hiermee de eerste stappen gezet, maar een Europese aanpak blijft voorlopig uit.

De Europese Commissie schuift het TEN-T-netwerk naar voren als oplossing. Dat moet de belangrijkste Europese spoorlijnen met elkaar verbinden en zo een betrouwbaar alternatief voor korteafstandsvluchten creëren. Maar de uitvoering blijft traag: van de miljardenprojecten die al jaren op de planning staan, is nog maar een fractie gerealiseerd. Nationale overheden geven luchtvaartbelangen vaak voorrang, wat de omslag vertraagt.

Volgens transportexperts is een gelijk speelveld de sleutel. Als de externe kosten van vliegen – van CO₂-uitstoot tot luchtvervuiling – correct belast zouden worden, zou de trein in veel gevallen vanzelf de goedkoopste optie worden.

Voorlopig blijft de consument gevangen in de tegenstelling tussen portemonnee en klimaatbewustzijn. Wie duurzaam wil reizen, betaalt vaak meer. De drempel ligt daardoor hoog, zeker voor gezinnen of jongeren. Alleen wanneer ticketsystemen eenvoudiger worden en prijzen dichter bij elkaar liggen, kan de trein écht concurreren.

Greenpeace benadrukt dat de tijd dringt. Extreme hittegolven, droogtes en bosbranden tonen dat de klimaatcrisis niet langer een ver-van-ons-bedshow is. Als reizen door de lucht goedkoop blijft en de trein een luxeproduct, zal de doelstelling om korteafstandsvluchten af te bouwen niet haalbaar zijn.

Kortom: zolang belastingen de luchtvaart bevoordelen, blijft de trein voor veel routes het dure alternatief. Greenpeace ziet elke goedkopere vlucht als een politieke fout en roept overheden op om snel orde op zaken te stellen.