Opgepast: Dit kan een vroeg teken van Alzheimer zijn

We denken vaak dat geheugenverlies hét alarmsignaal is voor dementie. Maar onderzoekers schuiven nu een andere, subtielere indicator naar voren: je gevoel voor richting. Wie vaker verdwaalt of moeilijk zijn weg terugvindt, kan mogelijk de eerste tekenen van Alzheimer vertonen, nog voor klassieke geheugenproblemen zichtbaar worden.

De verklaring ligt in de hippocampus, het deel van de hersenen dat zowel geheugen als navigatie regelt. Bij Alzheimer krimpt dit gebied als eerste. Mensen die hun ruimtelijk inzicht voortdurend trainen – denk aan taxichauffeurs of koeriers – houden hun hippocampus langer sterk. En dat zou een beschermende factor zijn tegen de ziekte.

Een internationale studie liet recent honderd volwassenen tussen 55 en 89 jaar virtuele navigatie-opdrachten uitvoeren met een VR-bril. Zonder herkenningspunten moesten ze een bewegend object volgen en nadien aanduiden waar ze begonnen waren. Wie al het gevoel had dat het geheugen minder werd, ook al scoorde die persoon goed op klassieke tests, bleek opvallend vaker de weg kwijt te raken in de digitale ruimte.

“Deze oriëntatieproblemen komen niet door fysieke factoren zoals sneller stappen of naar de grond kijken, maar puur door cognitieve processen,” aldus dr. Vladislava Segen, hoofdonderzoeker van de studie, gepubliceerd in Science Advances. Volgens haar team kan dit soort test in de toekomst een waardevolle aanvulling zijn op de klassieke geheugentests.

Professor Thomas Wolbers ziet er zelfs een mogelijke routinecontrole in: “Op lange termijn kan dit een standaardinstrument worden bij het vroeg opsporen van Alzheimer.”

Ook andere subtiele signalen zoals een verstoord slaappatroon, sleutels op vreemde plaatsen leggen of een verminderde reukzin kunnen de eerste waarschuwingen zijn. Samen schetsen ze een breder beeld: dementie begint vaak eerder en subtieler dan de omgeving denkt.