Straks ijskoude winters en snikhete zomers in België? “De gevolgen zijn catastrofaal”

Het klinkt als een doemscenario uit een film, maar volgens klimaatwetenschappers is het verre van fictie. De Golfstroom – een van de belangrijkste motoren van ons wereldwijde klimaatsysteem – verzwakt al meer dan een eeuw. En nu zou het hele systeem op instorten staan. De gevolgen? Die zouden ook in België voelbaar zijn, en niet op een zachte manier.

De Golfstroom is een deel van een groter geheel dat bekend staat als de Atlantische Meridionale Omkeringscirculatie, kortweg AMOC. Het systeem vervoert warm zeewater van de tropen naar het noorden, en stuurt kouder water terug naar het zuiden. Deze beweging houdt het klimaat in West-Europa – inclusief België – relatief zacht en stabiel. Zonder die stroming zou ons land een heel ander klimaat kennen.

Een nieuwe studie van de Universiteit van Californië toont nu aan dat het systeem al meer dan 100 jaar aan kracht verliest, en dat een volledige stilstand geen hypothetische dreiging meer is. Volgens klimaatonderzoekers is de kans reëel dat dit fenomeen zich nog deze eeuw voltrekt.

Hoewel de meeste voorspellingen tot nu toe gericht waren op het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, maken experts duidelijk dat een instorting van de Golfstroom ook België rechtstreeks zou treffen. Denk aan ijskoude winters die ineens veel strenger worden, verzengende zomers die plots plaatsmaken voor langdurige droogte, en een nog grotere grilligheid in neerslag.

"Het weer zou extremer worden. In plaats van een stabiel zeeklimaat, krijgen we meer kenmerken van een continentaal klimaat met plotse pieken en dalen", klinkt het bij een klimatoloog.

En dan hebben we het nog niet over wat dit zou betekenen voor landbouw, waterbeheer en onze energievoorziening. Want minder regen in de zomer kan watertekorten veroorzaken, terwijl een instabiel klimaat druk zet op gewassen én op ons elektriciteitsnet.

Volgens de studie is de verzwakking van de AMOC vooral te wijten aan de toename van broeikasgassen en het smelten van het ijs op Groenland. Het zoete smeltwater verstoort de natuurlijke stroming van zout, warm water en dreigt het hele systeem te ontwrichten.

Professor Wei Liu, één van de auteurs van de studie, noemt de correlatie tussen klimaatverandering en de verzwakkende stroming ‘zeer robuust’. “We hebben sterke computermodellen die het verband bevestigen. De kans op een volledige instorting is geen verre dreiging meer, maar iets dat binnen enkele decennia kan gebeuren.”

Wat er precies gebeurt als de Golfstroom stilvalt, blijft in zekere zin onzeker. Maar dat het grote gevolgen heeft, daar twijfelt niemand aan. Van stijgende zeespiegels in delen van de VS tot extreme droogte en hongersnood in delen van Afrika en Zuid-Amerika. En in Europa: chaos in weerpatronen, economische druk, en mogelijk zelfs migratiestromen vanuit klimaatgevoelige gebieden.

Volgens Duitse klimaatwetenschapper Stefan Rahmstorf zou een instorting van de AMOC neerkomen op een “planetair rampscenario”. En hoewel het moeilijk te voorspellen is hoe dat exact zal verlopen, klinkt zijn conclusie bijzonder helder: “Mijn gevoel is dat de gevolgen ronduit verwoestend zullen zijn.”