De valkuil van een variabele rente: hoe gezinnen zich verkijken op hun lening

29 sep , 7:00 • Financieel

Een huis kopen blijft voor veel gezinnen de grootste financiële beslissing van hun leven. Daarbij speelt de keuze van de lening een doorslaggevende rol. De lage rentejaren maakten de variabele formule populair, maar die keuze blijkt nu een valkuil voor wie onvoldoende voorbereid was.

Waarom de variabele rente zo aantrekkelijk lijkt

Op papier klinkt een variabele rente aantrekkelijk. Het starttarief ligt vaak lager dan bij een vaste lening, waardoor de maandlasten in het begin beter meevallen. Voor jonge gezinnen kan dat de doorslag geven om toch dat droomhuis te financieren.

Bovendien schept het idee van flexibiliteit vertrouwen: als de rente daalt, kan ook de maandlast zakken. Banken presenteren het graag als een win-winsituatie. Maar wie enkel kijkt naar het startbedrag, ziet de andere kant van de medaille niet.

De keerzijde van de medaille

Variabele leningen zijn gekoppeld aan herzieningsmomenten, vaak om de één, drie of vijf jaar. Op dat moment kan de rente stijgen of dalen, afhankelijk van de marktomstandigheden. Dat betekent dat een gezin vandaag comfortabel kan wonen, maar binnen enkele jaren plots honderden euro’s meer per maand moet ophoesten.

De regel dat de rente nooit méér dan verdubbelt klinkt geruststellend, maar in de praktijk kan dat voor heel wat kopers catastrofaal uitdraaien. Een lening die begint aan 1,5% en kan stijgen naar 3% lijkt draaglijk. Maar wanneer ze door omstandigheden richting 4 of 5% evolueert, worden de maandlasten plots onbetaalbaar.

Hoe gezinnen zich verkijken

Veel gezinnen rekenen te optimistisch. Ze nemen hun budget als uitgangspunt in het eerste jaar en vergeten dat de bank vanaf het eerste herzieningsmoment andere kaarten kan trekken. De stijging komt vaak onverwacht, en omdat de woonlast in het gezinsbudget de grootste hap inneemt, is er weinig marge om die klap op te vangen.

Daarnaast wordt er vaak te weinig rekening gehouden met andere stijgende kosten: energie, voeding en verzekeringen. Het gevolg is dat gezinnen hun financiële buffer sneller aanspreken en na verloop van tijd in de problemen komen.

De rol van banken

Banken zijn verplicht om klanten te wijzen op de risico’s van een variabele rente. In de praktijk gebeurt dat vaak op een formele manier: een vermelding in het contract of een simulatie die laat zien wat er gebeurt bij een verdubbeling van de rente. Maar veel klanten nemen die informatie niet ernstig genoeg. De focus ligt bij de eerste, lagere maandlasten.

Critici wijzen erop dat banken actiever zouden moeten waarschuwen en realistische scenario’s moeten tonen. Want de belofte dat de rente kan dalen, weegt psychologisch zwaarder door dan de waarschuwing dat ze kan stijgen.

Wat kan je doen om je te beschermen?

Voor gezinnen die al een variabele lening hebben, is het belangrijk om voorbereid te zijn. Dat betekent:

Buffer opbouwen: leg elke maand een extra bedrag opzij, zodat je stijgende lasten kan opvangen.
Herfinanciering bekijken: als de rentevoeten stabiliseren, kan een overstap naar een vaste formule zekerheid bieden.
Realistische budgettering: reken niet enkel met je huidige maandlast, maar ook met het worstcasescenario dat in het contract vermeld staat.

Voor wie een nieuwe lening afsluit, blijft het cruciaal om alle scenario’s door te rekenen. De zekerheid van een vaste rente kan op lange termijn duurder lijken, maar biedt wel gemoedsrust.

De toekomst van de variabele rente

De rente-evolutie blijft moeilijk voorspelbaar. Terwijl sommige analisten verwachten dat de piek bereikt is, waarschuwen anderen dat geopolitieke onzekerheid of inflatieschokken opnieuw voor stijgingen kunnen zorgen.

Wat vaststaat, is dat gezinnen die bewust kiezen en hun risico’s spreiden, beter gewapend zijn tegen verrassingen. Variabel kan interessant zijn, maar enkel als je het risico écht begrijpt en er financieel ruimte voor hebt.