De stille revolutie van zero-waste shoppen: werkt het ook in België?

Een glazen pot in plaats van plastic, een hervulbare fles in plaats van een nieuwe. Zero-waste shoppen – winkelen zonder afval – klinkt lang als iets voor idealisten met veel tijd. Toch sijpelt het steeds meer binnen in het dagelijkse winkelgedrag van Belgen. Wat begon als een nichebeweging, wordt stilaan een concrete gewoonte. Steeds meer winkels experimenteren met navulstations en herbruikbare verpakkingen. De vraag is alleen: lukt het ook echt?

Tien jaar geleden was zero-waste vooral iets voor biowinkels en markten met noten in glazen potten. Vandaag duikt het principe op bij grote ketens. Delhaize test sinds 2024 hervulstations voor droge voeding en wasproducten. Carrefour experimenteert met lokale producenten die herbruikbare potten aanbieden, terwijl Colruyt kijkt naar verpakkingsreductie bij huismerken.

Volgens Comeos België, de federatie van handel en diensten, zegt inmiddels één op drie Belgische consumenten bewust te letten op de hoeveelheid verpakking bij het winkelen. Dat aantal is verdrievoudigd sinds 2020.

Steeds meer klanten geven aan dat ze minder plastic willen, maar wél gemak verwachten. Daarom groeit het aantal initiatieven die hergebruik combineren met comfort, zoals statiegeldsystemen en hervulbare flacons met QR-code.

Toch blijkt zero-waste in de praktijk niet altijd eenvoudig. De meeste consumenten willen graag minder afval, maar zien het als extra werk. Herbruikbare potten meenemen, meerdere winkels bezoeken of bulkproducten afwegen vergt tijd.

Daarnaast blijft prijs een bepalende factor. Uit onderzoek van Test-Aankoop blijkt dat zero-wasteproducten gemiddeld 10 tot 15 procent duurder zijn dan hun verpakte variant. Dat verschil komt door kleinere volumes en complexere logistiek.

Bovendien zijn de initiatieven ongelijk verspreid. In steden zoals Gent, Leuven en Brussel groeit het aanbod, maar op het platteland is het vaak beperkt tot enkele biowinkels of markten.

Toch verandert het bewustzijn sneller dan het aanbod. Statbel meldt dat de gemiddelde Belg jaarlijks 12 kilo minder huishoudelijk afval produceert dan tien jaar geleden. Dat lijkt weinig, maar is een structurele daling die grotendeels te danken is aan hergebruik.

De meeste Belgen die afval willen beperken, doen dat via kleine stappen. Herbruikbare boodschappentassen, hervulbare drinkflessen of shampoo in navulverpakking zijn intussen ingeburgerd.

Volgens Vlaanderen Circulair ligt de sleutel niet in radicale veranderingen, maar in gewoontevorming. Wanneer duurzaamheid vanzelfsprekend wordt – zoals een tas meenemen of kiezen voor papier in plaats van plastic – ontstaat echte impact.

Ook apps zoals Too Good To Go of TapUp spelen een rol. Ze maken het mogelijk om voedseloverschotten of hervulbare flacons goedkoop te kopen, waardoor ecologische keuzes financieel aantrekkelijker worden.

Volledig verpakkingsvrije winkels blijven zeldzaam, maar supermarkten werken intussen aan ‘verpakkingsslimme’ alternatieven. Dat betekent: minder plastic, meer recycleerbaar materiaal en navulopties voor populaire producten. Aldi en Lidl reduceren het plastic rond groenten en fruit, terwijl Colruyt inzet op grotere verpakkingen en efficiënter transport.

Volgens Vlaanderen Circulair kan België zijn verpakkingsafval met 25 procent verminderen tegen 2030, op voorwaarde dat bedrijven blijven investeren in hergebruik en consumenten die inspanning ondersteunen.

De overheid stimuleert de trend via nieuwe wetgeving: tegen 2030 moeten alle plastic verpakkingen herbruikbaar of recycleerbaar zijn. Dat verplicht ook producenten om anders te ontwerpen.

Zero-waste draait niet enkel om minder verpakking, maar om anders denken. Wie bewust koopt, kiest minder vaak impulsief en waardeert wat hij al heeft. Het gaat dus niet alleen over ecologie, maar ook over mentaliteit.

Volgens HLN Consument zegt 68 procent van de Belgen dat ze “meer bewust nadenken” bij het winkelen dan enkele jaren geleden. Toch voelt slechts één op vier zich klaar om volledig verpakkingsvrij te leven.

De reden is eenvoudig: mensen willen gemak. Dat verklaart waarom concepten die comfort combineren met duurzaamheid – zoals herbruikbare verpakkingen die thuis worden opgehaald of hervulbare producten in de supermarkt – het snelst groeien.

Zero-waste shoppen is geen revolutie met grote woorden, maar een reeks kleine aanpassingen die samen een systeem veranderen. Elke hervulbare fles, elke bewuste aankoop en elke vermeden plastic zak maakt het verschil.

De beweging groeit stil, maar onafwendbaar. De Belg wordt geen radicale afvalbestrijder van vandaag op morgen, maar wél een bewuste consument.

Zoals Vlaanderen Circulair het samenvat: “Niet iedereen hoeft perfect zero waste te zijn. Als miljoenen mensen het een beetje doen, verandert de wereld veel sneller.”