Hoe gezinnen zich wapenen tegen variabele energieprijzen deze winter

30 sep , 7:00 • Financieel

Na de energiecrisis van 2022 en 2023 hoopten veel Belgische gezinnen dat er rust zou terugkeren op de energiemarkt. De prijzen daalden wel, maar variabele contracten blijven gevoelig aan schommelingen op de internationale markt. Gasprijzen reageren nog altijd sterk op geopolitieke spanningen, en elektriciteit hangt af van productie en weersomstandigheden. Daardoor blijft de winter voor veel gezinnen een periode van onzekerheid.

Budgetten onder druk

Vooral gezinnen met een variabel contract merken hoe snel hun voorschotfactuur kan stijgen. Een koude maand of een piek in de internationale markt kan de factuur meteen enkele tientallen euro’s hoger doen uitvallen. Volgens de VREG (Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt) kiest nog altijd bijna de helft van de Vlaamse gezinnen voor een variabel tarief, vaak omdat het voordelig leek bij het afsluiten.

Maar dat voordeel kan snel omslaan in een financiële last. Zeker in tijden van hoge inflatie of dalende koopkracht is elke onvoorziene stijging een probleem.

Hoe gezinnen zich voorbereiden

Veel gezinnen nemen daarom zelf maatregelen. Sommigen kiezen ervoor om hun voorschot bewust hoger in te stellen, zodat de eindafrekening geen onaangename verrassing wordt. Anderen schakelen naar vaste contracten, ondanks dat die vaak iets duurder lijken op korte termijn.

Daarnaast groeit de aandacht voor energiezuinigheid in het dagelijkse leven:

Slim verwarmen: thermostaten programmeren om enkel te verwarmen waar en wanneer nodig.
Isoleren: investeren in dakisolatie, dubbel glas of tochtstrips blijft de meest rendabele maatregel.
Energie-intensieve toestellen vermijden in piekuren: steeds meer gezinnen stemmen hun wasmachine of droogkast af op goedkopere momenten van de dag.
Bewust koken: koken met deksels op potten of vaker de microgolf gebruiken.

Overheid en steunmaatregelen

De federale en Vlaamse overheid voorzien ook dit jaar enkele steunmaatregelen. Zo blijven er sociale tarieven bestaan voor kwetsbare gezinnen en loopt de btw op elektriciteit en gas voorlopig op een verlaagd tarief. Daarnaast bestaan er premies voor wie investeert in isolatie, warmtepompen of zonnepanelen.

Toch wijzen consumentenorganisaties erop dat gezinnen vaak niet weten op welke steun ze recht hebben. “Veel gezinnen laten geld liggen omdat ze de weg naar premies of tussenkomsten niet vinden,” zegt Test Aankoop.

Slimme investeringen voor de lange termijn

Wie meer financiële ruimte heeft, kijkt naar structurele oplossingen. Zonnepanelen zijn ondanks gewijzigde terugverdientijden nog steeds populair. Ook thuisbatterijen en warmtepompen winnen terrein, al blijft de investering hoog.

Daarnaast zien banken dat steeds meer gezinnen energieleningen afsluiten om renovaties te bekostigen. Dat zorgt wel voor extra maandlasten, maar op langere termijn dalen de energiekosten en stijgt de waarde van de woning.

Psychologisch effect van onzekerheid

Naast de financiële impact is er ook een mentale. De onzekerheid rond variabele prijzen zorgt bij veel gezinnen voor stress. De angst voor een torenhoge eindafrekening maakt dat mensen zuiniger omgaan met energie, maar tegelijk ook voortdurend bezorgd zijn. Dat verklaart waarom zoveel gezinnen ondanks lagere marktprijzen toch overstappen naar vaste contracten: zekerheid weegt soms zwaarder dan het prijskaartje.

Wat kunnen we verwachten?

Experts voorspellen dat de energieprijzen de komende winter minder extreem zullen schommelen dan tijdens de piek van 2022, maar helemaal stabiel zijn ze niet. Een koude winter, geopolitieke spanningen of problemen met kerncentrales kunnen nog altijd leiden tot pieken.

Voor gezinnen blijft het dus zaak om alert te zijn, hun verbruik zo efficiënt mogelijk te maken en de markt in de gaten te houden. Eén ding is zeker: energie blijft ook deze winter hét gespreksonderwerp aan de keukentafel.