Files maken pendelaars ziek: dit zegt onderzoek over woon-werkverkeer

Iedereen die in België met de auto naar het werk rijdt, kent het gevoel: aanschuiven, minutenlang stilstaan en zien hoe de klok genadeloos doortikt. Files zijn al jaren een vertrouwd straatbeeld, maar onderzoek toont aan dat de gevolgen veel verder gaan dan verloren tijd. Het dagelijkse woon-werkverkeer heeft een rechtstreekse impact op ons welzijn.

Volgens een recente studie van het Vias institute spenderen Belgische pendelaars gemiddeld meer dan 45 minuten per dag in het verkeer. Voor heel wat werknemers loopt dat zelfs op tot meer dan anderhalf uur. Dat is niet alleen tijd die verloren gaat, het zorgt ook voor een constante bron van stress.

Het onderzoek wijst uit dat automobilisten in de file een verhoogd stressniveau ervaren, vergelijkbaar met dat van iemand die zich in een drukke werkomgeving bevindt. Cortisolwaarden – het stresshormoon – stijgen merkbaar, wat op lange termijn kan leiden tot burn-outklachten.

Een van de onderzoekers vatte het treffend samen: “Files zijn niet alleen een mobiliteitsprobleem, maar ook een gezondheidsprobleem. Hoe langer je vaststaat, hoe groter de kans dat je stress zich opstapelt,” klinkt het bij Vias.

De impact van die dagelijkse filedruk reikt verder dan het werk. Pendelaars geven aan dat ze na een lange rit vaak uitgeput thuiskomen, waardoor er minder energie overblijft voor het gezin of sociale activiteiten. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat één op drie pendelaars aangeeft dat de file hun gezinsleven rechtstreeks beïnvloedt.

Daarnaast speelt ook de fysieke gezondheid een rol. Lang stilzitten in de auto verhoogt de kans op rugklachten en overgewicht. De luchtkwaliteit in en rond drukke verkeersassen laat bovendien vaak te wensen over. Dat betekent dat je tijdens een rit in de spits niet alleen tijd verliest, maar ook letterlijk slechtere lucht inademt.

Toch blijkt uit de studie dat veel pendelaars weinig mogelijkheden zien om het anders aan te pakken. Slechts een minderheid zegt vlot gebruik te kunnen maken van openbaar vervoer. Voor wie buiten de grote steden woont, blijft de auto vaak de enige haalbare optie.

Thuiswerk bood tijdens de coronaperiode een tijdelijk alternatief, maar dat is niet overal blijvend ingeburgerd. Vooral in sectoren waar fysieke aanwezigheid noodzakelijk is, blijft de dagelijkse rit een vast onderdeel van de werkweek.

Een opvallende vaststelling is dat pendelaars die wél flexibel kunnen werken – bijvoorbeeld door later te vertrekken of een paar dagen per week thuis te werken – aanzienlijk minder stress rapporteren.

De onderzoekers benadrukken dat er wel degelijk manieren bestaan om de negatieve effecten te beperken. Bedrijven die inzetten op glijdende werkuren of hybride werkmodellen, zien dat hun werknemers productiever én tevredener zijn. Ook fietsplannen en bedrijfsabonnementen voor openbaar vervoer kunnen een verschil maken.

Daarnaast zijn er steeds meer initiatieven die proberen het woon-werkverkeer slimmer te organiseren. Carpoolen, mobiliteitsapps die realtime alternatieven tonen, en zelfs fiscale stimuli voor duurzame verplaatsingen kunnen helpen om de druk op de wegen te verlagen.

Maar de sleutel ligt niet alleen bij de overheid of de werkgevers. Ook werknemers kunnen stappen zetten, bijvoorbeeld door bewuster te kiezen voor een nabije job, of door een deel van de route met de fiets of trein af te leggen. Kleine aanpassingen in het dagelijkse ritme kunnen al een merkbare impact hebben.

De conclusie van het onderzoek is duidelijk: files zijn meer dan een mobiliteitsvraagstuk. Ze vormen een structurele bedreiging voor ons welzijn, zowel fysiek als mentaal. Zolang België kampt met dichtgeslibde snelwegen, zullen pendelaars daar de prijs voor betalen.

En toch, wie bewust omgaat met zijn woon-werkverkeer, kan die tol deels beperken. Het onderzoek legt een spiegel voor: de file is er misschien, maar hoe we ermee omgaan, bepaalt uiteindelijk hoe zwaar ze ons leven beheerst.